MALİYET MUHASEBESİ
Maliyet muhasebesinin amaçları
1. Üretilen mal ve hizmetlerin birim maliyetlerini ölçmek
2. Stokların değerlerini hesaplamak
3. Geleceğe yönelik planların yapılmasına yardımcı olmak
4. Maliyetlerin düşürülmesini sağlayacak yöntemleri geliştirmek.
5. Karar vermek zorunda olan yöneticilere maliyetle ilgili düzenli etkili ve güvenilir bilgiler vermek.
Ek Maliyet
Faaliyet hacminde yapılan bir değişmenin maliyetlerde neden olduğu tüm değişmeye ek maliyetler denilmektedir.
Batmış Maliyet
Bir karar işlemi sırasında o karardan etkilenmeyen maliyetlere batmış maliyet denir.
Fırsat Maliyeti
Bir seçeneğin seçilmesi nedeni ile vazgeçilen diğer seçeneklerin kullanılmasından dolayı işletmenin kaybettiği gelirlere fırsat maliyeti denilmektedir.
Not: Tekdüzen hesap planında maliyet hesaplarının 7a seçeneği fonksiyon esasına göre, 7b seçeneği giderlerin çeşitlerine göre sınıflandırılmışlardır.
Esas Üretim Gider Yeri
Mamul ve hizmet üretiminde mamulün özünü oluşturan hammaddelerin işlendikleri ve şekil verilerek mamul hale dönüştükleri yerlerdir.
Yardımcı Üretim Gider Yeri
Esas üretim yerlerinin faaliyetini sürdürebilmesi için gerekli bir kısım girdileri üreten gider yerleridir.
Giderler ürünlere yüklenmesine göre direkt ve endirekt olmak üzere 2 ye ayrılmıştır.
Sabit Giderler belli bir dönemde belli bir kapasite aralığında üretim hacmindeki değişikliklerden etkilenmeyen giderlere sabit giderler denir.
Değişken Giderler faaliyet hacmindeki değişmelerden etkilenen giderlerdir.
Yarı değişken giderler bir kısmı sabit bir kısmı değişken olan giderlerdir.
Not: Eş zamanlı kayıt sistemi bir işlemin birden fazla açıdan aynı anda kaydedilmesi anlamına gelir.
Stok Değerleme Yöntemleri
1. İlk giren ilk çıkar ( FİFO)
2. Son giren ilk çıkar (LİFO)
3. Ortalama maliyet yöntemi
4. Diğer stok değerleme yöntemleri
İşçilikler esas işçilikler ve yardımcı işçilikler olmak üzere 2 ye ayrılır
Üretici işçilikler üretimde doğrudan doğruya kullanılan tezgahın veya makinenin başında bizzat çalışan işçilerin işçilikleridir.
Yardımcı işçilikler ise üretim faaliyetinin yapılmasına katkıda bulunan işçiliklerdir. Bakım onarım güvenlik işçilikleri gibi
Not: İşletmenin üretim ve bu üretime bağlı hizmetler için yapılan direk ilk madde ve malzeme ve direk işçilik dışında kalan giderlerin tamamı 730 genel üretim giderleri hesabında izlenir. Genel üretim giderleri mamule yüklenme açısından endirekt giderlerdir.
Genel üretim giderleri hesabında izlenen giderler
1. Endirekt malzeme giderleri
2. Endirekt işçilik giderleri
3. Memur ücret ve giderleri
4. Dışardan sağlanan fayda ve hizmetler
5. Çeşitli giderler
6. Vergi resim ve harçlar
7. Amortisman ve tükenme payları
1.dağıtım giderlerin gider yerlerine dağıtımıdır.
2 dağıtım yardımcı üretim gider yerlerinde toplanan giderlerin esas üretim gider yerlerine dağıtımıdır.
Basit dağıtım yönteminde yardımcı hizmet ve gider yerlerinde biriken giderlerin sadece esas üretim gider yerlerine dağıtıldığı dağıtım türüdür.
Kademeli dağıtım yöntemi yardımcı hizmet ve gider yerlerindeki biriken giderlerin kendisinden sonraki yardımcı esas üretim gider yerlerine dağıtıldığı dağıtım türüdür..
3 dağıtım esas üretim gider yerlerinde toplanan giderlerin üretilen mamuller ve yarı mamuller arasında paylaştırılmasıdır.
Maliyetlerin saptanma şekline göre maliyet yöntemleri
1. Sipariş maliyet yöntemi
2. Evre maliyet yöntemi
Maliyet kapsamına göre maliyet yöntemleri
1. Tam maliyet yöntemi
2. Değişken maliyet yöntemi
3. Normal maliyet yöntemi
4. Direk (asal)maliyet yöntemi
Maliyetlerin saptanması zamanına göre maliyet yöntemleri
1. Fiili ( gerçekleşmiş) maliyet yöntemi
2. Standart maliyet yöntemi
Sipariş maliyet yöntemi belli partiler halinde üretim yapan ve her partide diğerlerinden farklı tür veya nitelikte mamuller üreten işletmelerde kullanılır.
Evre (safha) maliyet sistemi bu yöntem birbirine benzer veya tek tip mamul üreten işletmelerde uygulanır. Birbirini izleyen ve birbirine bağlı aşamalarda sürekli olarak seri halinde birbirine benzer nitelikte homojen mamul üreten işletmelerde kullanılır.
Tam maliyet yöntemi üretim maliyet unsurlarının tamamını ürün maliyetine dahil eden yöntemdir. Başka ifade ile yöntem üretimle ilgili değişken ve sabit maliyet unsurlarının tamamını ürün maliyetine dahil etmektedir. Direk ilk madde ve malzeme giderleri direk işçilik giderleri ve genel üretim giderlerinin tamamı maliyete dahil edilmektedir.
Değişken maliyet yöntemi ürün maliyetinin belirlenmesinde sadece değişken nitelikte maliyet unsurlarını dikkate almaktadır. Sabit nitelikteki maliyet unsurları ise o dönemin gideri olarak kabul edilir ve sonuç hesaplarına aktarılır.
Normal maliyet yöntemi ürün maliyetlerinin belirlenmesinde değişken nitelikteki maliyet unsurlarının tamamını sabit nitelikteki maliyet unsurlarının bir kısmını dikkate alır.
Direk (asal) maliyet yöntemi ürün maliyetlerinin hesaplanmasında yalnızca mamule direk nitelikte olan (direk ilk madde ve malzeme ve direk işçilik giderleri) maliyet unsurlarının dikkate almaktadır. Mamule endirek nitelikte olan (genel üretim giderleri) dönem gideri olarak kabul edilmektedir.
Fiili maliyet yöntemi ürün maliyetlerini gerçekleşmiş maliyet verilerine göre hesaplayan bir yöntemdir. Fiili maliyet verileri ancak üretimin tamamlanması sonucunda elde edilir.
Standart maliyet yöntemi de ürün maliyetlerinin hesaplanmasında önceden belirlenmiş olan maliyet verileri esas alınmaktadır. Maliyet verileri bilimsel teknik ve yöntemlerden yararlanılarak önceden belirlenir.
Aynı üretim döneminde aynı üretim işlem veya işlemleri sonucunda ortaya çıkan ve her biri başlı başına bir ana ürün olabilecek çeşitli maddelere ortak ürün denir. Ortak ürünlerin temel özellikleri
1. Ayırım noktasına kadar tek tek belirlenemezler
2. İşletmenin temel amacı ortak mamulleri üretmektir.
3. Ayrım noktasındaki satış değerleri yan mamullere göre daha yüksektir.
4. Belirli bir piyasa fiyatları vardır.
Yan ürünler üretim yapan işletmelerde esas mamuller üretilirken onlarla birlikte kendiliğinden başka ürünlerde üretilmektedir. Bunlara yan ürün denilmektedir. Bir ürünün yan ürün sayılması için söz konusu ürünün diğer ürünlere göre gerek miktar gerekse değer olarak daha düşük olması gerekir. Genelde yan ürünün toplam değerinden %10 veya daha aşağı olur. Bir ürünün yan ürün veya bileşik ürün olarak niteliğinin belirlenmesinde en önemli kriterlerden birisi budur.
Gider
Bir işletmenin faaliyetlerini ve varlığını sürdürebilmesi ve bir gelir elde edilmesi için belli bir dönemde kullandığı ya da tükettiği mal ve hizmetlerin parasal tutarıdır.
Maliyet
Bir üretim yapmak için yapılan üretim giderleri toplamına maliyet denir.
Tükenmemiş Maliyet
Üretim işletmesinin gelecekte gelir yaratacak nitelikteki varlıklarını temsil eder.
Tükenmiş Maliyet
Gelecekte kullanılamayacak tamamen tüketilmiş maliyetlerdir.
Direkt ilk madde ve malzeme giderleri
Üretilen mamulün bünyesine giren ve onun temel yapısını oluşturan giderlerdir.
Direk işçilik giderleri
Üretilen mamulün maliyetini doğrudan ilgilendiren işçilere ödenen ücretlerin oluşturduğu gider türüdür.
Genel üretim giderleri
Üretimle ilgili olan direk ilk madde ve malzeme giderleri ile direk işçilik giderleri dışında kalan giderler oluşturur. Bu giderler üretim dönemi sonunda yansıtma hesapları yoluyla üretilen mamulün maliyetine yüklenir.
Eş zamanlı kayıt yöntemi
Giderler gerçekleştiğinde bir yandan fonksiyonel gider hesaplarına kayıt edilirken aynı zamanda alt hesap olarak gider yerleri ve gider çeşitleri açısından da kayıt yapılması anlamına gelmektedir.
*710 borçlu 150 alacaklı olduğunda ilk madde ve malzeme kullanılması anlamındadır.
*711 borçlu 710 alacaklı olduğunda gider hesapları ile yansıtma hesapları karşılaştırılarak kapatılıyor anlamındadır.
*Direk işçilikler esas üretim gider yerleri ile ilgili olup belli mamul veya hizmetin üretim maliyetine doğrudan yüklenebilen işçilik giderleridir.
*Endirekt işçilik üretim maliyetine doğrudan yüklenemeyen üretim yerindeki işçiliklerdir. Yardımcı ve yönetici işçilikler şeklinde karşımıza çıkar.
*Endirekt işçilikler genel üretim giderleri hesabında takip edilir.
*İşçilerin normal çalışma ücretleri, fazla çalışma ücretleri, üretim primleri bunlar direk işçilik giderlerini oluşturur.
*Fiili maliyet yönteminin uygulandığı işletmelerde üretim yapılmayan işçilikler 680 çalışılmayan kısım giderleri hesabının borcuna kaydedilir.
*Gider taşıyıcıları olarak 2 hesap öngörülmüştür. 151 yarı mamul üretim hesabı 152 mamuller hesabı
*Satışların maliyeti tablosunu oluşturan 3 temel maliyet vardır. 620 satılan mamuller maliyeti 621 satılan ticari mallar maliyeti 622 satılan hizmet maliyetidir.
Kullanılan Endirekt Malzeme=Dönem Başı Endirekt Malzeme + Dönem İçi Endirekt Malzeme Alışı – Dönem Sonu Endirekt Malzeme
Genel Üretim Giderleri=Endirekt İşçilik + Endirekt Malzeme
Toplam Üretim Maliyeti=Direkt İlk Madde Malzeme Gideri + Direkt İşçilik Gideri + Genel Üretim Giderleri
Satılan Mamul Maliyeti=Satılabilir Mamul Maliyeti-Dönem Sonu Mamul Maliyeti
Satılabilir Mamul Stoku=Dönem Başı Mamul + Üretilen Mamul
Örnek:
Kullanılan Direkt Malzeme Maliyeti 6.620
Kullanılan Direkt İşçilik Maliyeti 7.670
Endirekt İşçilik Maliyeti 4.317
Dönem Başı Endirekt Malzeme Stoku 380
Dönem Sonu Endirekt Malzeme Stoku 220
Dönem İçi Endirekt Malzeme Alışı 2.370
Bu bilgilere göre;
—İşletmede kullanılan endirekt malzeme maliyeti?
380 + 2.370 – 220 = 2.530
—Genel Üretim Maliyeti?
4.317 + 2.530 = 6.847
—Toplam Üretim Maliyeti?
6.620 + 7.670 + 6.847 = 21.137
Örnek:
Üretilen Mamul Maliyeti 8.300
Satılabilir Mamul Maliyeti 13.460
Dönem Sonu Mamul Maliyeti 1.080
Dönem Başı Yarı Mamul Maliyeti 1.200
Bu bilgilere göre;
—Satılan Mamul Maliyeti?
13.460 – 1.080 = 12.380
—Dönem Başı Mamul Stoku?
Dönem Başı + Üretilen = Satılabilir
X + 8.300 = 13.460
X = 13.460–8.300
X = 5.160
IP adresi